حلالهای وایت اسپریت

وایت اسپریت‌ (white spirit)

معرفی حلال‌های وایت اسپریت

حلال‌های وایت اسپریت ترکیباتی هیدروکربنی هستند که از برش نفت سفید (کروزن) تولید می شوند. از جمله این ترکیبات می توان به حلال‌های ۴۰۰، ۴۰۲، ۴۰۳ ،۴۰۶ و ۴۱۰ اشاره نمود. این مواد در ترکیب خود دارای ترکیبات آروماتیک و ترکیبات خطی هیدروکربنی هستند که با توجه به درصد ترکیبات آروماتیک موجود دارای خواص و بوی مخصوص به خود می باشند. این حلال‌ها بر اساس میزان درصد ترکیبات آروماتیک موجود به دو دسته آروماتیک بالا و آروماتیک پایین تقسیم می‌شوند. در بین انواع حلال‌های وایت اسپریت، حلال ۴۰۲ اهمیت و کاربردهای ویژه‌ای دارد. این حلال دارای کاربردهایی می‌باشد که مهم‌ترین آن‌ها را می‌توان در حلال رنگ‌های روغنی دانست که بر دامنه‌ی کاربردهای آن افزوده است زیرا رنگ‌های روغنی در موارد زیادی چون نقاشی ساختمان، ماشین و … کاربرد دارد.

معرفی حلال‌۴۰۲

حلال ۴۰۲ جزئی از وایت اسپریت‌هاست که در دسته آروماتیک پایین قرار می‌گیرد. مولکول‌های موجود در این حلال مخلوطی از هیدروکربن‌های ۷ تا ۱۲ کربنه آلیفاتیک و آلیسیلیک می باشد که حلالیت آن در آب به شدت پایین است و آستانه بویایی در محدوده ۵/۰ تا ۵ میلی‌گرم بر متر مکعب دارد. به طور کلی ویژگی‌های حلال ۴۰۲ به صورت زیر خلاصه می‌شود:

· این حلال دارای بویی ملایم است.

· قابلیت انحلال در آب را ندارد.

· مایعی شفاف و بدون رنگ است.

· قابلیت اشتعال دارد.

· باعث خورندگی نمی شود.

· پایداری

· مای جوش ۱۵۰ تا ۲۰۰ درجه‌ی‌ سانتی‌گراد

· بالا بودن سرعت تبخیر

اسامی مختلف حلال ۴۰۲

حلال ۴۰۲ با اسامی دیگری نیز معرفی می‌شود که برخی از آن ها عبارتند از:

· وایت اسپریت

· حلال معدنی

· جایگزین تربانتین

· تینر رنگ

· تینر روغنی

· Stanford solvent

· Mineral spirit

حلال ۴۰۲ می‌تواند با هر کدام از این نام‌ها نیز معرفی شود.

کاربردهای حلال ۴۰۲

این حلال به عنوان حلال استخراج، تمیز کننده، دفع کننده و همچنین به عنوان حلال در آئروسل‌ها، رنگ‌ها، مواد نگهدارنده‌ی چوب، لاک‌ها ، جلا‌دهنده‌ها، مركب چاپ، حلال لاستيك و رزین ، به عنوان حلال در صنايع شيميائي، آرايشي و غذايي، چسب‌ها و محصولات آسفالت استفاده می‌شود.

حلال ۴۰۲ پرکاربردترین حلال در صنعت رنگ است. این حلال جایگزینی ارزان قیمت بر پایه روغن برای ترپنتین‌های گیاهی است و از طرفی این ماده اشتعال پذیری و سمیت کمتری نسبت به ترپنتین دارد. در مصارف خانگی، این حلال معمولاً برای رقیق ساختن رنگ، پاک کردن وسایل آغشته به رنگ، تمیز کردن قطعات و ابزار فلزی، به عنوان مایع استارت برای کوره‌های زغال سنگ، برای از بین بردن باقی مانده چسب از سطوح غیر متخلخل و بسیاری از دیگر کارهای معمول استفاده می شود.

در صنایع خودروسازی برای پاک کردن روغن، گریس و چربی از روی سطح فلزات از این حلال استفاده می‌شود. در برخی فرآیندهای شیمیایی نیز از حلال ۴۰۲ برای استخراج مایع - مایع استفاده می شود.

انواع و درجه‌های وایت اسپریت

متداول‌ترین روش تولید حلال ۴۰۲ و سایر حلال‌های وایت اسپریت روش تقطیر کروزن است.

کروزن یک ترکیب سنگین و ساخته شده از زنجیره‌هایی با ۱۰ تا ۱۷ اتم کربن است. این زنجیره‌ها طی مراحلی شکسته می‌شوند تا به ساختار حلال ۴۰۲ یا دیگر حلال‌های وایت اسپریت برسند که این عمل با تقطیر کروزن میسر می شود. کروزن در ترکیب خود دارای آلکان‌های خطی و غیرخطی و سیلکو آلکان‌ها است که نزدیک به دو سوم کروزن را تشکیل می‌دهند. آروماتیک‌ها حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد کروزن را تشکیل می‌دهند. بیشترین مقدار ترکیبات الفینی نیز حدود پنج درصد از حجم کروزن می‌باشد. وایت اسپریت چهار نوع مختلف دارد که هر نوع آن دارای سه درجه متفاوت می‌باشد. ترکیب انواع مختلف وایت اسپریت به فرآیند تولید بستگی دارد.

1. نوع ۰: حلال ویژه که به عنوان کسری از تقطیر بدون پالایش بیشتر تعریف شده است که عمدتا از هیدروکربن‌های C_۱۲ – C_۹ اشباع با محدوده‌ی جوش °C۱۴۰-۲۲۰ تشکیل شده است. (معطر بالا)
2. نوع ۱: این نوع حلال از فرآیند سولفورزدایی کاتالیزوری نوع صفر به دست می آید که شامل هیدروکربن‌هایی با تعداد کربنی در محدوده‌ی C_۷-C_۱۲ و نقطه جوش تقریبا بین °C۲۳۰-۹۰ (آروماتیک کمتر از ۲۵%) می‌باشد. (هیدروسولفوریزاسیون)
3. نوع ۲: این حلال که وایت اسپریت کم آروماتیک و ترکیب پیچیده‌ای از هیدروکربن‌های به دست آمده با روش استخراج حلال است، حاوی هیدروکربن‌های آلیفاتیک در محدوده‌ی C_۷ تا C_۱۲ و نقطه جوش در محدوده‌ی تقریبا °C ۲۳۰-۹۰ (آروماتیک کمتر از ۵%) است. (کم معطر)
4. نوع ۳: نوع چهارم حلال ترکیب پیچیده‌ای از هیدروکربن‌هایی است که با استفاده از روش هیدروژناسیون به دست می آید و شامل تعداد کربن عمدتا در محدوده C_۶-C_۱۳ و نقطه جوش تقریبا بین °C ۲۳۰-۶۵ (آروماتیک کمتر از ۱%) است. (بی بو)

برای هر نوع از این ماده سه درجه متفاوت وجود دارد و هر درجه با شرایط تقطیر تعیین می شود.

1. درجه اشتعال پایین که در آن نقطه اشتعال در محدوده °C ۳۰- ۲۱ است.
2. درجه اشتعال معمول که با نقطه اشتعالی در محدوده °C ۵۴ – ۳۱ می‌باشد.
3. درجه اشتعال بالا که در آن نقطه اشتعال بیش از °C ۵۴ است.

درجه توسط نفت خام مورد استفاده به عنوان ماده آغازگر، شرایط تقطیر و درصد آروماتیک تعیین می‌شود.

گریدهای حلال ۴۰۲

نکات ایمنی و شرایط نگهداری حلال ۴۰۲

حلال ۴۰۲ دارای نقطه اشتعال نسبتا پایین بین °C ۴۳-۳۶ است، در نتیجه این حلال دارای قدرت اشتعال بالا می‌باشد و بخارات آن می تواند با هوا مخلوطی انفجاری را تشکیل دهد که به راحتی توسط شعله و یا جرقه منفجر می شود. با توجه به نقطه اشتعال این حلال نباید در کنار مواد اکسیدکننده قرار داده شود. بنابراین حمل و نگه‌داری آن نیازمند کنترل و نظارت است و می‌بایست از انتشار آن در محیط زیست جلوگیری شود. این حلال نباید در نزدیکی مواد قابل اشتعال، لوازم الکتریکی، منابع حرارتی و همچنین در محیط بسته مورد استفاده قرار گیرد و بهتر است درون ظرفی درب بسته در محیطی خنک و به دور از نور مستقیم خورشید نگه‌داری شود.

در صورتی که این ماده دچار حریق گردد خاموش کردن آن با موادی از قبیل اسپری آب، مواد شیمیایی خشک، فوم الکل یا دی اکسید کربن امکان پذیر می‌باشد و به هیچ عنوان از آب استفاده نشود.

استنشاق بخارات حلال ۴۰۲ می‌تواند باعث تحریک ریه شود و در نتیجه تحریک ریوی ممکن است سرفه، ورم ریوی، خواب آلودگی و سرگیجه اتفاق بیفتد. حتی چشم‌ها هم ممکن در معرض این حلال، تا حدودی تحریک شود. تماس این ماده با پوست می‌تواند منجر به خارش یا تحریک پوست شود. ورود این ماده به بدن از طریق خوردن می‌تواند خطرناک یا حتی کشنده باشد. بنابراین در صورتی که این ماده با پوست تماس پیدا کرد، می‌بایست محل تماس با آب شستشو داده شود. همچنین در صورتی که مصدوم این ماده را خورد، پیش از مراجعه به مراکز درمانی می‌توان از نوشیدن آب کمک گرفته شود. برای کار با این ماده حتما از ماسک، دستکش و وسایل حفاظت فردی لازم استفاده کنید.